Το κλάδεμα είναι ίσως η πιο σημαντική εργασία στον οπωρώνα καθώς καθορίζει άμεσα την παραγωγικότητα, το σχήμα και τη βιωσιμότητα του δέντρου. Μεταξύ των άλλων εργασιών, το κλάδεμα είναι η πιο τεχνική εργασία και απαιτεί προσοχή. Κάθε εμπειρία είναι χρήσιμη, ωστόσο για να κλαδέψουμε τον οπωρώνα μας θα πρέπει να γνωρίζουμε μερικές βασικές αρχές.

Σαν ορισμό μπορούμε να θεωρήσουμε το κλάδεμα ως την “αφαίρεση μη χρήσιμων φυτικών οργάνων με σκοπό την ανάπτυξη χρήσιμων φυτικών οργάνων είτε στο σχηματισμό του δέντρου είτε στην καρποφορία”. Γι αυτό το λόγο πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στο κλάδεμα, κυρίως στα νεαρά δέντρα. Ωστόσο, το κλάδεμα δεν είναι το ίδιο δύσκολο για όλα τα οπωροφόρα δέντρα και περιλαμβάνει τα εξής στάδια/ κατηγορίες:

– Αρχικό Κλάδεμα:

Όταν φυτέψουμε ένα νεαρό δέντρο, πρέπει να κλαδέψουμε την κορυφή του σε ύψος 70-100εκ. έτσι ώστε να μείνει μόνο μια βέργα (κλαδεύουμε κάθε βλάστηση). Ο μονοβεργισμός αποσκοπεί στην ανάπτυξη ισχυρών και ισοδύναμων κλαδιών την επόμενη χρονιά, ώστε να επιλέξουμε τους κύριους βραχίονες του δέντρου.

– Κλάδεμα Σχηματισμού:

Το κλάδεμα σχηματισμού αποσκοπεί στην αρχική διαμόρφωση του σχήματος του δέντρου. Το κάθε οπωροφόρο δέντρο έχει κι ένα φυσικό σχήμα (ελεύθερο). Σκοπός μας είναι να παρεμβαίνουμε σε αυτό το φυσικό σχήμα ώστε να δώσουμε εμείς το σχήμα που θέλουμε στο δέντρο. Έτσι συναντούμε πολλά σχήματα όπως: κύπελλο, αργοπορημένο κύπελλο, πυραμίδα, παλμέτα, φουσέτο, δίκλωνο (V) και ειδικά για τις μηλιές τα Spindel και Super Spindel.

Κύπελλο:

Στο σχήμα κύπελλου, η εργασία διαμόρφωσης ξεκινά από πολύ νωρίς και πρέπει να αποφασίσουμε αν το δέντρο θα έχει χαμηλό ή υψηλό ανάστημα. Μόλις το δέντρο φυτευτεί (ή όταν είναι στο φυτώριο ακόμη) και στο ύψος το οποίο επιλέξαμε να δημιουργηθούν οι βραχίονες, επιλέγουμε 4-6 μάτια τα οποία είναι και τα μοναδικά που θα κρατήσουμε ακλάδευτα. Κλαδεύουμε όλα τα υπόλοιπα κλαδιά, ώστε την επόμενη χρονιά να έχουν σχηματιστεί οι βραχίονες. Την επόμενη χρονιά, από κάθε βραχίονα κρατάμε 4-6 βλαστάρια τα οποία και κλαδεύουμε σε μήκος 25εκ. περίπου. Το καλοκαίρι, κλαδεύουμε όλα τα κλαδιά εκτός των ματιών που επιλέξαμε το χειμώνα. Στις επόμενες χρονιές κλαδεύουμε έτσι ώστε να δώσουμε το σχηματισμό της φωτογραφίας κάτω.

Αργοπορημένο Κύπελλο:

Το αργοπορημένο κύπελλο είναι μια παραλλαγή του κύπελλου. Σε αυτό το σχηματισμό οι βραχίονες και τα κλαδιά έχουν μεγαλύτερη κλίση προς τα έξω αποσκοπώντας στην καλύτερη φωτοσύνθεση λόγω της μεγαλύτερης επιφάνειας που εκτίθεται στον ήλιο. Ευνοεί την καλύτερη και ποιοτικότερη παραγωγή, αλλά με περιορισμό του ύψους του δέντρου λόγω της κλίσης (υπάρχει περίπτωση σκισίματος του βραχίονα)

Ατρακτοειδές(Πυραμίδα): Το ατρακτοειδές σχήμα έχει αρκετά πλεονεκτήματα, όμως δεν κάνει για ορισμένα οπωροφόρα. Το σχήμα αυτό καταλαμβάνει σχετικώς μικρότερη επιφάνεια, οπότε και χωρούν περισσότερα δέντρα σε δεδομένη έκταση. Επίσης παρέχει μεγάλη αντοχή σε παραγωγικό βάρος και στην πίεση από χειμερινό αέρα.

Για το σχηματισμό, ακολουθούμε την παρακάτω διαδικασία: μετά τη φύτευση το κλαδεύουμε σε ύψος 50-60 εκ. από το χώμα. Αυτό το ύψος πρέπει να είναι 10εκ. πάνω από το τελευταίο μάτι, που πρέπει να είναι αντίθετο από το μπόλι. Από αυτό το σημείο μετράμε 6 μάτια προς τα κάτω, τα οποία και τελικά κρατάμ. Όλα τα υπόλοιπα τα κλαδεύουμε. Αυτά τα 6 μάτια θα δώσουν τους 5 βραχίονες και το έκτο θα δώσει το κλαδί της προέκτασης (το οποίο δένουμε για να πάρει κατακόρυφη ανάπτυξη). Τον πρώτο χρόνο δεν κλαδεύουμε το δέντρο μόνο αν υπάρχει περιττή βλάστηση. Τον επόμενο χειμώνα πρώτα κόβουμε το κλαδί προέκτασης (το δεμένο) ως εξής: μετράμε 6 μάτια και κλαδεύουμε το κλαδί πάνω από εκείνο το σημείο. Ξανά, τα 5 κλαδιά μάτια είναι για τα κλαδιά της επόμενης χρονιάς, ενώ το έκτο είναι το κλαδί προέκτσης και πρέπει να είναι από την αντίθετη πλευρά σε σχέση με το κλαδί προέκτασης της προηγούμενης χρονιάς. Τα πρώτα χρόνια επαναλαμβάνουμε αυτή τη διαδικασία μέχρι το δέντρο να φτάσει στο επιθυμητό.

Παλμέτα:

Στην παλμέτα, όλη η καλλιέργεια υποστηρίζεται από πασσάλους και σύρματα. Οι πάσσαλοι στήνονται ανά 5μ. με παράλληλα σύρματα για την στήριξη των κλαδιών των δέντρων. Ο σχηματισμός των δέντρων φαίνεται στις παρακάτω εικόνες

Φουσέτο:

Σε αυτό το σχηματισμό, το δέντρο αποτελείται από ένα μονάχα κεντρικό βραχίονα, πάνω στον οποίο αναπτύσσονται οριζόντια κλαδιά και καρποφόρες βέργες. Από τη φύτευση του το δέντρο κρατάει τον κεντρικό κορμό, ο οποίος κάθε χρόνο συντηρείται ώστε να μην προκύψουν εκατέρωθεν βραχίονες. Το αποτέλεσμα είναι η ανάπτυξη μονόκλωνου και σχετικά “επίπεδου” δέντρου χωρίς ιδιαίτερο όγκο, γεγονός που ευνοεί την πυκνή φύτευση. Το φουσέτο , ανάλογα με το οπωροφόρο δέντρο, μπορεί να υποστηριχθεί και να αναπτυχθεί σε σύρματα όπως η παλμέτα. Η διαφορά τους εντοπίζεται κυρίως στον τρόπο κλαδέματος.

Δίκλωνο (V):

Ο δίκλωνος (σχήμα V) σχηματισμός ευνοεί την πυκνή φύτευση και μπορεί να γίνει είτε παράλληλα με τη σειρά (όπως στις μηλιές σε παλμέτα) είτε κάθετα προς τη σειρά (οι βραχίονες να κρέμονται πάνω από τη σποριά όπως στους συμβατικούς σχηματισμούς). Και οι δύο τρόποι έχουν ως πλεονέκτημα την ευκολία καλλιέργειας (κλάδεμα, ράντισμα, συγκομιδή) καθώς και την ποιότητα καρπού λόγω μεγαλύτερης ηλιοφάνειας.

Spindel – Super Spindel:

Αυτός ο σχηματισμός αφορά κυρίως τις μηλιές που υποστηρίζονται από σύρματα. Η λογική είναι όπως και του μονόκλωνου (φουσέτο) με τη διαφορά οτι τα δέντρα φυτεύονται πιο πυκνά (40εκ.) και οι κορμοί των δέντρων είναι πιο λεπτοί. Αποτέλεσμα αυτού του σχηματιμσού είναι η γρήγορη παραγωγή (ακόμη κι από καχεκτικές βέργες), η ευκολία καλλιέργειας (κλάδεμα, ράντισμα, συγκομιδή) και η ελαχιστοποίηση του κόστους εργατικών.

– Κλάδεμα Καρποφορίας:

Κατά το κλάδεμα καρποφορίας αφαιρούνται όλα τα φυτικά όργανα που δεν ευνοούν την καρποφορία (όπως κατακόρυφες βέργες που ίσως είναι λαίμαργοι κλάδοι). Το κάθε οπωροφόρο δέντρο έχει κι άλλες απαιτήσεις στο κλάδεμα και πρέπει να μελετηθεί ξεχωριστά από τον καλλιεργητή. Γενικότερα, οι καρποφόρες βέργες είναι οι οριζόντιες, ενώ οι κατακόρυφες χρησιμοποιούνται για το σχηματισμό του δέντρου. Δεν πρέπει να κόβουμε προεκτάσεις μπράτσων γιατί ευνοείται η ανάπτυξη λαίμαργων.

– Κλάδεμα Ανανέωσης:

Το κλάδεμα ανανέωσης γίνεται σε γέρικα ή άρρωστα δέντρα. Σε αυτό το κλάδεμα, ο κύριος κορμός κόβεται βαθιά έτσι ώστε να χτυπήσουν νέοι βραχίονες. Γενικότερα, αυτό το κλάδεμα δε συνίσταται στις παραπάνω περιπτώσεις καθώς προτιμάται η φύτευση νέων και υγιών δέντρων.